Nổ tủ lạnh chuyện này có thể xảy ra không. Và nguyên nhân của nó là gì, có thường gặp hay không. Làm sao có tránh khỏi những tai nạn do nổ tủ lạnh.
Những thông tin như một ngôi biệt thự 3 tầng ở khu đô thị Pháp Vân, Hà Nội bất ngờ bốc cháy dữ dội, gần như toàn bộ ngôi biệt thự bị thiêu rụi. Nguyên nhân ban đầu được dự đoán là do nổ bình gas của tủ lạnh, gây ra vụ cháy. Chủ nhà cho biết trước đó vài ngày có phát hiện bình gas tủ lạnh bị hở chưa kịp sửa chữa.
Kỹ sư Nguyễn Quyến, phụ trách quản lý bảo hành hãng LG tại TPHCM, cho biết do bình gas tủ lạnh có vỏ bằng thép bao bọc khá chắc chắn, khí nén bên trong là loại gas lạnh… nên khó có khả năng tự cháy nổ. Tuy nhiên, trong trường hợp gas bị xì (hở mối hàn, xì ống dẫn), lại tiếp xúc với tia lửa điện (có thể do dây điện bị chập từ nhiều nguyên nhân) sẽ có thể gây cháy, làm cháy các phụ kiện bằng nhựa xung quanh block máy và cháy lan sang các vật dụng khác đặt gần tủ lạnh. Trường hợp có phát ra tiếng nổ lớn có thể do các tụ điện lớn trong tủ lạnh (tụ nguồn, tụ ổn áp) lâu ngày ẩm ướt bị chập điện phát ra tiếng nổ rồi cháy lan sang các khay nhựa, vách nhựa…
Theo PGS-TS Lê Chí Hiệp, Trung tâm Nhiệt Trường Đại học Bách khoa TPHCM, cần phải xác định môi chất lạnh của tủ lạnh là loại gì (bởi thực tế có nhiều dạng dễ cháy và khó cháy), kể cả việc lốc máy có bị quấn lại cuộn dây đồng, có bị sạc gas hay không. Nếu quấn dây đồng không đúng kỹ thuật, không bảo đảm an toàn cũng như sạc lại gas không chuẩn cũng là nguyên nhân gây cháy nổ.
Cuộn dây đồng là thành phần nghi vấn lớn do lâu ngày lớp cách điện ở dây đồng bị bong tróc chạm vào nhau gây chập điện và dẫn đến cháy làm cho áp suất trong lốc máy tăng lên gây xì gas, bắt lửa. Nhiều nhà còn dùng bình ổn áp để ổn định nguồn điện cho tủ lạnh (ổn áp thường đặt gần tủ lạnh). Nếu sử dụng nhầm ổn áp kém chất lượng dễ gây cháy ổn áp và cháy lan sang tủ lạnh và vật dụng khác. Để đảm bảo an toàn, người sử dụng cần thận trọng trong việc sử dụng tủ lạnh, thường xuyên kiểm tra và tiến hành bảo trì. Khi phát hiện những hư hỏng nào thì cần sửa chữa tủ lạnh ngay. Để tránh được những hư hỏng đáng tiếc có thể xảy ra.
Theo các chuyên gia, nguy cơ cháy nổ tủ lạnh không nhiều, tuy nhiên nếu người dùng chủ quan, thao tác không đúng cách thì tủ lạnh có thể thành “bom” trong nhà.
PGS.TS Nguyễn Đức Tiến, viện Khoa học công nghệ Việt Nam cho biết cấu tạo của tủ lạnh gia đình gồm dàn lạnh, dàn nóng, bình gas, máy nén, các ống dẫn… trong đó bình gas có chức năng bơm gas lên dàn lạnh phục vụ quá trình làm lạnh.
Máy nén giúp gas lưu thông trong tủ lạnh. Khi tủ lạnh hoạt động máy nén sẽ chuyển gas ở dạng khí sang dạng lỏng và đưa gas tuần hoàn làm lạnh khắp máy.
Nguy cơ nổ tủ lạnh thường gặp ở những tủ đã quá cũ hoặc do sửa chữa hàn xì, thay gas nhiều lần nên có cặn bẩn gây tắc ống mao nối từ dàn ngưng đến dàn bay hơi, giảm khả năng làm mát, dẫn đến áp suất hệ thống quá cao, dễ cháy nổ. Ngoài ra, do máy nén là loại kín nên các cuộn dây điện có thể bị chập, chạm, gây ra tia lửa điện và làm gas bắt lửa…
PGS Tiến còn cho biết: “Có trường hợp do điện áp tăng đột ngột, máy nén liên tục đưa hơi gas vào dàn nóng, làm tăng áp suất của gas, dẫn tới cháy nổ”.
Theo TS Phan Tuấn Anh, thành viên cộng đồng Kỹ sư cơ điện lạnh Việt Nam, gas sử dụng trong tủ lạnh hiện chủ yếu là: Gas truyền thống CFC (Chloro Fluoro Carbon) và gas LPG (Liquefied Petroleum Gas).
CFC có ưu điểm không bắt lửa, không gây cháy nổ nhưng chứa một số chất độc hại gây ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng tới tầng ozone. LPG có thành phần chính là propane và butane, khí gas tự nhiên nhưng có nhược điểm dễ cháy, dễ gây nổ…
“Các trường hợp tủ lạnh cháy nổ nhiều khả năng rơi vào trường hợp sử dụng gas thân thiện môi trường. Khi có sự cố xảy ra như máy nén chập điện, gas sẽ dễ dàng bắt lửa”, TS Tuấn Anh nói.
Cũng theo TS Tuấn Anh, do bình gas tủ lạnh có vỏ bằng thép bao bọc khá chắc chắn nên khả năng tự cháy nổ khó xảy ra, chỉ trừ trường hợp gas bị xì (hở mối hàn, xì ống dẫn…) và tiếp xúc với tia lửa điện (dây điện bị chập từ nhiều nguyên nhân) mới gây cháy…
Theo PGS Tiến, để phòng tránh cháy nổ tủ lạnh, điều quan trọng nhất là phải sử dụng tủ lạnh theo đúng thời hạn khuyến cáo của nhà sản xuất, không dùng tủ lạnh quá “già nua”, từng hư hỏng, gỉ sét, nạp lại gas nhiều lần…
Kiểm tra block tủ lạnh
“Nếu chưa có điều kiện đổi ngay tủ lạnh mới thì với tủ lạnh cũ, không nên chạm vào các thiết bị bên trong hay tự ý nạp gas. Nên mời thợ có chuyên môn về nạp gas hoặc hàn xì các bộ phận hư hỏng, bởi nếu nạp gas, hàn xì không đúng kỹ thuật sẽ gây cặn dẫn tới tắc ống, gây nổ. Muốn vệ sinh dàn ngưng vì bụi bám nhiều cũng nên mời thợ về xử lý. Nếu tủ lạnh không đông đá, hoặc đá đóng tràn cả ngoài khay, hoặc tủ không có hơi lạnh, cần đưa tủ đến những cơ sở sửa chữa có uy tín”, PGS Tiến nói.
TS Tuấn Anh lưu ý khi mua tủ lạnh nên chọn sản phẩm có thương hiệu uy tín, có giấy kiểm tra chất lượng và giấy bảo hành. Khi sử dụng đặt tủ lạnh tránh xa các nguồn sinh nhiệt (bếp, bình gas, lò nướng, hoá chất) từ 1 – 3m, cách xa tường 10 – 15cm, tránh để ánh nắng mặt trời rọi trực tiếp vào tủ, tránh môi trường quá ẩm (phòng tắm, vòi phun nước)… Tủ lạnh cần được bảo dưỡng mỗi tháng một lần.
Một số dấu hiệu nhận biết tủ lạnh có vấn đề: Máy nén chạy liên tục không ngắt, sờ hai bên hông tủ thấy nóng bất thường, có tiếng lạ phát ra từ máy nén, máy nén toả hơi rất nóng; phin lọc phình to và có hiện tượng đọng sương…
TS Tuấn Anh lưu ý: “Trong những tình huống đó, tốt nhất nên ngắt nguồn điện tủ lạnh và kêu thợ có chuyên môn đến sửa chữa kịp thời”. Trường hợp dàn lạnh phát nổ do tăng áp suất có thể xảy ra khi có tác động nhiệt từ phía bên ngoài. Tức phải có hiện tượng tăng nhiệt độ ở gần dàn lạnh. Khả năng này xảy ra khi chập điện hoặc lưng tủ lạnh được đặt quá gần nơi phát ra nhiệt độ cao. Cũng có khả năng nổ bình gas của tủ lạnh. “Nếu không được nạp gas R-134A (không gây cháy nổ) mà lại được nạp loại gas R-600A (giống gas nấu ăn) thì khả năng gây cháy rất dễ xảy ra”. Ngoài tủ lạnh, một thiết bị khác cũng có cơ chế hoạt động tương tự là máy lạnh. Cả hai thiết bị này còn có thể bị cháy nổ trong trường hợp chập điện và ống gas bị rò rỉ.
Một khả năng khác gây nổ tủ lạnh, theo phó giáo sư Hoàng Dương Hùng, phó hiệu trưởng Đại học Bách khoa Đà Nẵng, chuyên gia về nhiệt – điện lạnh, đó là hiện tượng tắc đường ống dẫn gas sau giàn ngưng, khiến khí gas dồn lại bị nén, gây nổ. Cũng có thể do tủ lạnh đã dùng lâu, được sửa chữa hàn xì nhiều lần nên tạo ra cặn trong đường ống, gây tắc ống mao nối từ phía sau giàn ngưng đến giàn bay hơi.
Để tránh tình trạng này, TS Hoàng Dương Hùng khuyến cáo người dân nếu đang sử dụng tủ lạnh cũ, không nên đụng chạm vào các thiết bị bên trong hay tự ý mang đi nạp gas mới, mà chỉ lau rửa tủ và mời thợ về vệ sinh giàn ngưng nếu có bụi bám nhiều. Tuân thủ nguyên tắc kê tủ lạnh ở nơi thoáng mát, tránh xa các nguồn nhiệt, thiết bị điện và ánh sáng chiếu trực tiếp, cách xa tường tối thiểu 15 cm. Đưa tủ lạnh đến cơ sở sửa chữa có uy tín khi có những như hỏng như đá không đông, đá đóng tràn lan ra ngoài khay đá, hoặc thấy tủ không có hơi lạnh nữa.
Người dân không nên mời các thợ “vườn” về nạp gas mới hoặc hàn xì các bộ phận hỏng hóc, vì quy trình không đúng có thể gây cặn trong đường ống, dẫn tới tắc ống, gây nổ. Ngoài tủ lạnh và máy lạnh, các chuyên gia điện – điện tử còn lưu ý người tiêu dùng phải thực sự cẩn trọng đối với những loại đồ điện gia dụng chuyên biến điện năng thành nhiệt năng như lò vi sóng, ấm điện, bình thủy điện, bàn ủi.
Dây dẫn của thiết bị điện sử dụng vỏ bọc bằng nhựa kém chất lượng hoặc dùng lâu ngày dễ dẫn đến nứt hoặc bị chảy gây chạm cháy. Chính vì thế, để tránh tai nạn xảy ra, người sử dụng phải thường xuyên kiểm tra các thiết bị điện.
Bên cạnh đó người sử dụng cũng nên bảo hành, bảo trì tủ lạnh để kiểm tra độ an toàn của tủ lạnh. Sử dụng các thiết bị bảo vệ tủ lạnh như dùng rơle tự ngắt khi điện chập chờn cũng là cách bảo vệ tủ lạnh khỏi các sự cố chập điện,…Không nên đặt tủ lạnh nơi ẩm ướt (dễ làm vỏ bình gas bị gỉ dẫn đến rò rỉ khí gas) tránh để tủ lạnh gần bếp đun nấu (cách bếp đun khoảng 1-3m để phòng trường hợp bếp đun bắt lửa sang tủ lạnh). Cũng không nên đặt tủ lạnh dưới ánh sáng mặt trời. Cách an toàn nhất là kê tủ lạnh nơi thoáng, mát.
Nguồn ST
